Kortizon

KORTİZON NEDİR ?

Kortizon ; aslında vücudumuzda bulunan ve böbrek üstü bezleri tarafından salgılanan bir hormondur.

İstirahat halindeki normal bir insanın vücudunda, 24 saatte yaklaşık 15-40 mg. kortizon üretilir. kortizon üretimi şişmanlarda yüzde 50 oranında daha fazladır.

Ancak vücudumuzca kortizon üretimi gün boyunca aynı miktarda değildir.. Vücut ısısı, kan basıncı, gece ve gündüz olmasına bağlı olarak üretilen kortizon miktarı da değişir.

insan vücudu kortizonu en çok sabahları üretir. Sinir anında ise bu üretim normalin 10 katına kadar çıkar. Kortizon yapımı geçe yarısına doğru giderek azalır.

Vücudun bu kendi kendine kortizon üretimi doğumdan sonraki üçüncü haftada başlar ve ölünceye kadar devam eder.

kortizonun eksik imal edilmesi veya hiç çıkmaması durumlarında , dışardan kortizon verilir..( tıpkı şeker hastalarında dışardan insülin verildiği gibi )

Kortizon pek çok hastalığın tek tedavi çözümüdür.. Ancak ilacın dozu, doktor tarafından çok iyi ayarlanmalıdır.... Çünkü kortizon kullanımında en büyük yanlışı; daha düşük dozların yeteceği hastalarda yüksek doz uygulanması oluşturur.

Kortizonun ne kadar süre kullanılabileceğinin hiçbir şematik sınırı yoktur. 20. yüzyılın Fransız hekimi Sergent ’Hastalıkları tedavi etmeyin, hastaları tedavi edin’ der. Bu, ’her hastanın kendi koşullarını da hesaba katın’ demektir. Kortizon tedavisi için de bu tavsiye uygundur.

her hastalıkta kortizon dozu ve kullanım süresi faklıdır.

KORTİZON KULLANIMINDA YAPILAN EN BÜYÜK YANLIŞLIKLAR

Daha düşük dozların yeteceği olaylarda yüksek dozların kullanılması hatası çok sık görülmektedir. Hastalarda laboratuvar bulguları ve klinik bulgular yoklanarak, sadece gereken doz ayarlanmalıdır. Kitap şemalarına uymaktan çok, o hasta için uygun dozlar aranarak bulunmalıdır. Kesilmesi aşamasında da, kortizonu azaltarak bırakmak yerine aniden kesmek yanlıştır. Hastanın buna çok dikkat etmesi, doktorunun önerilerini uygulaması gerekir.

Kortizon, hastalığın şiddetine göre, doktor tarafından sürekli izlenilerek, yerinde ve belirli miktarlarda alınmadığında ciddi ve geri dönüşü olmayacak hastalıklara yol açabilmektedir. Kortizon fazla kullanıldığında, obezite (aşırı şişmanlık), kemik erimesi gibi hastalıklara yol açabildiği gibi vücudun hormonal dengesini de bozabilmektedir.

hangi durumlarda , ne kadar süreyle ve ne kadar dozda kortizon kullanılması gerektiğini hekim belirler.

kortizon iki ucu keskin kılıç gibidir..

hayat kurtarıcı yegane tek bir ilaç olduğu gibi , yanlış kullanıldığında ağır yan etkilere neden olur.

örneğin penisilin allerjisi gibi anaflaktik şok’ta hastayı kurtaran yegane tek ilaç , kortizondur.. kortizon verilmediği taktirde dakikalar içerisinde hasta kaybedilir..

KORTİZONUN KULLANILDIĞI YERLER

Kortizon, romatizmadan, zehirlenmelere, yüzlerce hastalığın tedavisinde kullanılıyor. Öyle ki bazı hastalıklarda ve şoklarda kortizon olmadan olmuyor.

1) Romatizmal hastalıklar

Romatizma, her yaşın hastalığı. Erken teshis edildiğinde ve tedavisi doğru şekilde uygulandığında, kolayca iyileştirilebiliyor. Çoğunlukla çocuklarda ve gençlerde görülen, eklemlerde başlayıp zamanında tedavi edilmeyen romatizmanın kalbe vurma olasılığı çok yüksek. Romatizmal hastalıkların vazgeçilmez ilacı ise kortizon.

2) Bağ dokusu hastalıkları

Vücuttaki destek ve bağ dokusunun, aynı zamanda bağışıklık sisteminin de bozulduğu tipteki hastalıklarda, çoğunlukla adele dokusu ya da eklemler deforme olmuştur. Yoğun iç organ harabiyeti ile de karşılaşılabilen bu tip hastalıklarda kortizon kullanılması çoğu zaman kaçınılmaz oluyor.

3) Alerjik hastalıklar

Kortizonun en çok kullanıldığı hastalıklardan biri de alerjiler. Kimi zaman hayatı tehdit eden, kişiyi şok durumuna sokan alerjik krizlerde, hastaya vakit yitirmeden kortizon enjekte edilir. Alerjik astım krizleri bu durumun en çok rastlandığı hastalıklardır. Kortizonla tedavi edilen bir diğer alerjik reaksiyon ise kan verme sırasında oluşuyor. Çoğunlukla kan grubu uyuşmazlığında, bazen de soğuk kanın damarlara verilmesi sorucu alerjik bir reaksiyon oluşur. İşte bu reaksiyonun etkilerini ortadan kaldırmak için kortizona başvurulur. Kortizon, yılan sokması, böcek ısırması gibi zehirlenmelerde de ortaya çıkan alerjik durumun acil tedavisinde kullanılıyor. Bazen nedeni bilinmeden ciltte ve ağız, boğaz gibi bölgelerde şiddetli yanma, kaşıntı, şişlik, kabartı, döküntü ile birlikte görülen durumlarda diğer ilaç tedavileri yetersiz kalabiliyor. Bu durumda kortizona uygulanıyor.

4) Kan hastalıkları

Kortizon kan hücrelerinin parçalanması sonucu ortaya çıkan ciddi kansızlıklarda (hemolitik anemi) destek tedavi olarak uygulanıyor. Kan hücrelerinin aşırı çoğalmasına bağlı olarak oluşan lösemi vakalarında da kortizon tedavisine başvuruluyor. Böyle vakalarda kortizon hastanın hayatını daha rahat sürmesini sağlamak için tek yol.

5) Tümör tedavilerinde

Çağın en sevmediğimiz, çoğu zaman ismini anmaktan bile nefret duyduğumuz hastalığı kanser kuşkusuz. Bilim adamları kanser tedavisi konusundaki çalışmalarını hızla sürdürüyorlar. Kanser hastalarının bir bölümüne “kemoterapi”olarak adlandırılan ilaç tedavisi uygulanıyor. Ameliyat edilemeyecek kadar ilerlemiş kanserlerde ise, kemoterapiye destek olmak ve radyoterapi reaksiyonlarını zayıflatmak için kortizon kullanmak çoğunlukla tek çare olupor.

6) Karaciğer hastalıkları

Karaciğerin artık tamamen iflas ettiği komalarda, ilerleyen siroz vakalarında ve virüslerin neden olduğu öldürücü karaciğer iltihaplanmalarında kortizon çoğunlukla vaşvurulabilecek tek çare.

7) Böbrek ve idrar yolu hastalıkları

İdrardan yüksek miktarda protein atılmasına ve vacutta yaygın şişliklere neden olan nefrotik sendromlarda kortizon kullanımı genelde şarttır. Hastalık çoğunluk çocuk yaşta görülüyor ve tedavinin asıl şartı da geç kalmamak.

8) Kalp-damar hastalıkları

Kalbin zarı, kası ve iç tabakasının tutan iltihaplı durumlar ile alerjik ve bağışıklık sistemi ile ilgili, tıkamaya yol açan tipteki damar hastalıklarının tedavisinde de kortizon kullanılır.

9) Hormonal hastalıklar

Tiroid bezinin aşırı çalıştığı durumlarda bazen son derece kritik krizlerle karşılaşılır. İşte bu durumlarda kortizon yine tek çaredir. Ayrıca böbrek üstü bezinin ani yetmezliği sonucu ortaya çıkan “Addison” hastalığında da kortizonun hayat kurtarıcı rolü vardır.

10) Sinir sistemi hastalıkları

Sinir köklerinin alerjik, ani ve iltihaplı hastalıklarında, bazı özel vücut felçlerinde, yüz felçlerinin başlangıç döneminde ve Multiple Skleroz hastalığında da kortizon kullanmak gerekiyor. Beyinde damar tıkanıklığı ile gelişen felçlerin başlangıç dömeminde, beyin basıncının arttığı durumlarda veya beyinde ödem olduğu zaman da kortizon tedavisine başvuruluyor.

11) Zehirlenmeler, sıcak çarpmaları

Zehirlenmelerde çoğunlukla durumun nedenini anlamaya zaman yoktur. Acilen zehirlenmenin sonucu olarak ortaya çıkan reaksiyonun ortadan kaldırılması gerekir. Bunun için de kortizona uygulanır. Sıcak çarpmasına bağlı olarak görülen komalar ve soğuktan donmalarda da böbrek üstü bezi iflasa doğru gittiği için kortizon kullanmak gerekiyor.

12) Göz hastalıkları

Bazı göz hastalıklarının tedavisinde de yine kortizon karşımıza çıkıyor.

13) Şoklar

Kortizon hem hayat kurtarici, hem de yasami tehdit eden bir ilaç. Bu biçak dogru sekilde kullanildiginda hasta için hayat kurtarici etki yapiyor. Yanlis kullanildiginda ise, hastaligi iyilestirecegi yerde hastaya, geri dönülmesi imkansiz zararlar veriyor. Kortizonun tek çare oldugu yüzlerce hastalik var. Bu nedenle de kortizondan vazgeçmek mümkün degil. Etkileri nedeniyle yüzlerce hastaligin rakipsiz tek ilaci kortizondan vazgeçme sansimiz olmadigina göre, yapilabilecek tek sey ilaci çok dikkatli bir sekilde kullanmak. Bu da basvurdugunuz uzmanin tedaviye titiz yaklasimi ile mümkün.

KORTİZON VÜCUDUMUZDADA VAR

Kortizona çagin ilaci deniliyor ama, bu madde aslinda vücudumuzda bulunuyor. Istirahat halindeki normal bir insanin vücudunda, 24 saatte yaklasik 15-40 mg. kortizon üretildigi söyleniyor ise de kortizon üretimi sismanlarda yüzde 50 oraninda daha fazla oluyor. Ancak vücudumuzca kortizon üretimi gün boyunca yani miktarda degil. Vücut isisi, kan basinci, gece ve gündüz olmasina bagli olarak üretilen kortizon miktari da degisiyor. Vücudumuz kortizonu en çok sabahlari üretiyor. Sinir aninda ise bu üretim normalin 10 katina kadar çikiyor. Kortizon yapimi geçe yarisina dogru giderek azaliyor. Vücudun bu kendi kendine kortizon üretimi dogumdan sonraki üçüncü haftada basliyor ve ölünceye kadar devam ediyor. Ayni yüksek doz kortizon tedavilerinde oldugu gibi, vücudun kortizonu normalden çok üretmesi de kisi açisindan zararli. “Cushing” olarak adlandirilan bir hastalik vücutta kortizon salgilanmasini saglayan beyindeki merkezde (hipofiz) bir kontrol bozuklugu olmasindan kaynaklaniyor.

Herhangi bir nedenle soka giren hastayi hayata döndürmek için bazen tek çare kortizon kullanmaktir. Özellikle asiri bir alerjik duyarliliga bagli olarak ortaya çikan ve aniden gelisen anafilaktik soklarda kortizon hala kurtarici rol oynuyor.

YARARLARI KADAR ZARARLARIDA VAR

Gelin simdi de kortizon tedavisinin insan metabolizmasinda neden oldugu harabiyeti görelim. Kortizon, disaridan da rahatça gözlenebilen ilk etkisini vücudun hormonal sistesi üzerinde yapiyor. Özellikle çocukluk çagi ve genç yaslarda uygulanan kortizon tedavisi gelisme bozukluguna yol açabiliyor. Kortizonun neden oldugu siskinlik sonucu çocukta “Aydede yüzü” olarak tarif edilen bir çehre olusuyor. Vücudun kimi bölgelerinde normal disi sislikler ve gövdede yaglanma görülebiliyor. Bunun disinda adele zayifligi, kan basincinda yükselme, kemik erimesi, seksüel ve psikolojik bozukluklar kendini gösterebiliyor. Ciltte killanma, çizgilenme, adet bozukluklari, troid fonksiyonlarinda ve erkeklerde testisler üzerinde olumsuz etkiler de yine ilacin hormonlari etkilemesi sonucu ortaya çikan diger belirtiler. Bu etkileri minimuma indirmek için ise dozun çok iyi ayarlanmasi gerekiyor.

KORTİZON TEDAVİSİ BİRDEN KESİLMEZ

Kortizon tedavisinin belki de en hassas yönü birden bire baslanip, kesilememesi. Çünkü tedavi birden kesilince organizmada ani reaksiyonlar doguyor. “Kortizon tedavisine nasil doz yavas yavas arttirilarak baslaniyorsa, ayni sekilde tesilmeli. Bazen de kortizon tedavisi hiç kesilemez. Bunun nedeni hen kortizonun meydana getirdigi bir çesit tutsaklik, hem de hastalik belirtilerinin ilaç birakilinca yeniden görülmeye baslamasi.”

Yüksek dozlarda uygulanan bütün kortizon ilaçlari, kan sekerini arttiriyor. Kortizon vücuttaki protein mekanizmasinin da bozulmasinaü ve buna bagli olarak adele deri ve kemiktedi protein miktarinin artmasina neden oluyor. Kemikler de kortizondan nasibini aliyor. Kemiklerdeki kalsiyum çözülüyor ve kemik erimesi basliyor. Bu nedenle kortizon uygulanan kisilerde enfeksiyon olusmasi çok ciddi bir risk. Tüberküloz, idrar yollari enfeksiyonu, sinüzit gibi enfeksiyon tipleri de kortizon kullanimi sirasinda alevlenebiliyor. Müzmin böbrek enfeksiyonlarinin, sorumlusu da çogu zaman kortizon.

Bunun disinda çocukluk çagi romatizmal hastaliklarinda en çok korkulan durum olan, kalp zarinin iltihabina neden olabilir. Halk arasinda “Romatizmanin kalbe vurmasi” olarak bilinen kalp zari iltihabi sinsice ve kiz çocuklarda daha hizli gelisir. Gözlerde ve yine daha çok kiz çocuklarinda, sinsice gelisen bir iltihabi durumla karsilasma olasiligi yüksektir. Bu nedenle özellikle ilk yillarda, en az 6 ayda bir göz muayenesi yaptirmak gerekir. Romatoid artrit böbrekleri de bozdugu için ciddi sonuçlara neden olabilir.

SELÜLİT & ROMATİZMA

Romatizma deyince aklimiza hep eklemlerimiz gelir, oysa selülit de bir çesit romatizma hastaligi. Yumusak doku romatizmasi olarak tanimlanan selülit, agri ve hareket bozukluguna neden olur. Selülitin nedeni ise hala kesin olarak bilinmiyor. Daha çok kadinlarda ve menopoz sonrasinda görülür. Deri elle sikildiginda portakal kabugu misali delikli bir görüntü alir.

KORTİZON NE KADAR GEREKLİ

Kortizon akut kardidlerde çaresiz kalan hekimin en önemli silani. Ancak bir yili asan, uzun süreli kortizon tedavisi hastayi birtakim yen etkiler ile karsi karsiya birakiyor.

KORTİZONUN YAN ETKİLERİ

gelişme bozukluğu

Kortizon kullananlarin yüzlerinde zamanla sisme baslar.

“Aydede yüzü” olarak tarif edilen bir çehre oluşması

Sinir sisteminde ve ciltte bozukluklar olabilir.

Eger kortizon daha da uzun süre kullanilirsa vücudun enfeksiyonlara karsi direnci azalir.

Tedavi daha da uzarsa kemik erimeleri baslar.

Kortizonu birdenbire kesmek de dogru degildir.

Tedavi, hastaya zarar vermemek için yavas yavas kesilir

Penisiline ise kalp romatizmasi olan kisinin ömür boyu devam etmesi gerekir.

Ancak eger romatizma tüm kalbi tutmamissa penisilin tedavisi 20 yaslarinda birakilir.

adele zayıflığı, adet bozuklukları,

kan basıncında yükselme,

Vücudun kimi bölgelerinde normal dışı şişlikler ve gövdede yağlanma görülebiliyor.

seksüel ve psikolojik bozukluklar

Ciltte kıllanma, çizgilenme,

tiroid fonksiyonlarında ve erkeklerde testisler üzerinde bazı olumsuz etkiler .

Kisacasi kortizon tedavisi iki ucu keskin biçak gibidir.

Dogru ve gerektigi zaman kullanildiginda sifa, yanlis bir kullanimla da çok ciddi sonuçlari beraberinde getirir.